زمین شیمی و تبادل جرم واحدهای بوکسیتی مختلف در کانسار بوکسیت مومبی (جنوب غرب ایران)

کانسار بوکسیت مومبی در 160 کیلومتری شمال­غرب دهدشت و در منطقه­ی ساختاری زاگرس چین­خورده­ی ساده قرار گرفته است. این ذخیره بوکسیتی از نوع کارستی بوده و دارای بافت اووئیدی و پیزولیتی است. توده معدنی از نظر کانی­شناسی حاوی فراوانی بالاتری از بوهمیت نسبت به دیاسپور، هماتیت، کائولینیت و آناتاز است. در این پژوهش ژئوشیمیایی عناصر نامتحرک به­منظور محاسبه­ی مبادله­های جرمی طی فرآیندهای هوازدگی و بوکسیتی شدن استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی این فرایندها عناصری مانند si، fe، mg، p، k، ba، sr و zn دارای تبادلات جرم منفی بوده درحالیکه عناصر al، zr، v، cr، ni، ga، y و lree تبادلات جرمی مثبتی را نشان می­دهند. علاوه بر این عناصر nb، hf، ta، rb، cs، u و hree نسبتا نامتحرک بوده و تبادلات جرم بسیار اندکی را از خود به نمایش می­گذارند. تحلیل روابط بین عنصری کانه­ها با استفاده از روش تحلیل عاملی نوع r (r-mode factor analysis) چند یافته­ی مهم را آشکار می­کند: (1) برخی عناصر کم محلول در زیرکن­های آواری (zr)، آناتاز (ti) و احتمالا در بوهمیت، هماتیت و کانی­های آواری (ga) طی مرحله نهایی بوکسیتی شدن تمرکز یافته­اند؛ (2) تمرکز fe طی شرایط آب و هوایی مرطوب رخ داده است در حالیکه انباشت al طی دوره­های خشک­تر آب و هوایی صورت گرفته است؛ (3) وزن­های مشابه و معنی­دار u و th نشان می­دهند که فراوانی کانی­های سنگین عناصر (hfse) ممکن است به صورت محلی در کنترل رفتار اورانیوم مهم باشند؛ (4) توزیع عناصر خاکی نادر سبک و سنگین در اثر میزان پایداری همبافت­های حمل­کننده ree و حضور فازهای کانیایی reeدار کنترل می­شود؛ و (5) نسبت n(la/yb) نشاندهنده­ی تفکیک جزئی lree/hree طی بوکسیت­زایی بوده و نوسان­های موجود در این نسبت ممکن است نشاندهنده­ی نوسان­های ph در خاک باشد.